- Samenstellingen -

Twee woorden kunnen samen een nieuw woord opleveren. Er zijn echter wel schrijfregels voor de tussenklanken bij samengestelde woorden.

• We schrijven -en als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen maar een meervoud heeft op -(e)n.

   

  Voorbeeld:
  paard & paarden	paard + stal	paardenstal
  pan & pannen	pan + koek	pannenkoek
  koek & koeken	koek + bakker	koekenbakker

  
  

  Groep 6: Woordpakket

  Groep 7: Woordpakket Les 1

  Groep 8: Woordpakket Les 1

Er zijn ook samenstellingen waarbij een extra -s- moet worden tussengevoegd

• We schrijven een -s tussen de twee woorden van een samenstelling als je die s ook hoort.

Voorbeeld:
dame + fiets	damesfiets
dokter + tas	dokterstas

Groep 6: Woordpakket

Groep 7: Woordpakket

Groep 8: Woordpakket Les 2

• Soms komt er een dubbele s. Dat komt dan omdat het tweede woord begint met een s.

  
  

  Voorbeeld:
  meisje + stem	meisjesstem
  dorp + straat	dorpsstraat

  
  

  Twijfel je of je zo'n woord met een dubbele s moet schrijven, vervang dan het woord met de s door een ander woord.

  
  

  Maar natuurlijk geen extra s bij zoiets als:
  kruis + spin	kruisspin

  
  

  Groep 6: Woordpakket

  Groep 7: Woordpakket

  Groep 8: Woordpakket Les 2

Sommige woorden lijken op een samenstelling, maar zijn dat eigenlijk niet. Weer andere woorden zijn historisch gezien wel samenstellingen, maar worden niet meer zo herkend. We noemen dat vermeende en versteende samenstellingen. Zij krijgen een tussen -e in plaats van een tussen -en.

• 1. We schrijven altijd -e bij samenstellingen waarvan het eerste deel geen meervoud kent.

Voorbeeld:
rijst	rijst + pap	rijstepap	rijst kent geen meervoud
gerst	gerst + nat	gerstenat	tarwe kent geen meervoud

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 3

• 2. We schrijven altijd -e als het eerste deel alleen een meervoud op -s heeft.

Voorbeeld:
enkelvoud	meervoud
horloge	horloge & horloges	horloge + bandje	horlogebandje
asperge	asperge & asperges	asperge + soep	aspergesoep

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 4

• 3. We schrijven altijd -e als het eerste deel een meervoud op -s en op -en heeft.

Voorbeeld:
enkelvoud	meervoud
hoogte	hoogten & hoogtes	hoogte + vrees	hoogtevrees
ruimte	ruimten & ruimtes	ruimte + vaart	ruimtevaart

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 5

• 4. We schrijven altijd -e als het eerste deel een werkwoord of een bijvoeglijk naamwoord is.

Voorbeeld:
knarsen goed	knars + tanden goed + nacht	knarsetanden goedenacht

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 6

• 5. We schrijven altijd -e als het eerste deel van de samenstelling iets uniek is, iets dat alleen maar in zijn soort bestaat.

Voorbeeld:
zon maan koningin	zon + straal maan + schijn koningin + dag	zonnestraal maneschijn Koninginnedag

Groep 6: Woordpakket

Groep 7: Woordpakket

Groep 8: Woordpakket Les 7

• 6. We schrijven altijd -e als het eerste deel het tweede deel versterkt, en de gehele samenstelling is een bijvoeglijk naamwoord.

Voorbeeld:	Maar wel weer:
apetrots beregoed reuzeleuk	apenrots berenvel reuzenlaars

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 8

• 7. We schrijven altijd -e bij eigennamen van planten of voedsel of dieren.

Voorbeeld:	Dat is:
nachtegaal madelief deuvekater	een vogel een bloem een zoet brood

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 9

• 8. We schrijven altijd -e als het eerste deel een lichaamsdeel is en het hele woord een zogenaamde versteende samenstelling.

Voorbeeld:	Maar wel weer:	*
kinnebak * ruggespraak	billenkoek ruggenwervel	Wat precies wel of niet versteend is, is dus een beetje onduidelijk.

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 10

• 9. We schrijven altijd -e als één van de twee delen zijn oorspronkelijke betekenis verloren heeft.

Voorbeeld:	Betekenis:
schattebout koekepeer papegaai	Wat is schatte? Wat is koeke? Wat is pape?

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 11

• 10. We schrijven altijd -e als de delen niet meer als afzonderlijk herkent worden. Dit zijn de versteende uitdrukkingen.

Voorbeeld:	Betekenis:
bonnefooi hunebed kazemat	Wat is bonne? Wat is hune? Wat is kaze?

Groep 6:

Groep 7:

Groep 8: Les 12